Harvaan asuttujen alueiden viranomaisyhteistoimintaan esitetään valtakunnallisia toimintamalleja
Harvaan asuttujen alueiden sisäiseen turvallisuuteen liittyvää operatiivista yhteistoimintaa kehittänyt HARVA-työryhmä ehdottaa, että vuosina 2009-2010 Pohjois-Karjalassa ja Lapissa kokeillut yhteistoimintamallit vakiinnutetaan ja otetaan valtakunnallisesti käyttöön harvaan asutuilla alueilla.
Yhteistoimintamallit koskevat viranomaisten yhteistä tilannekuvaa ja riskianalyysitoimintaa, lähimmän partion periaatetta, ensivastetoimintaa, yhteispartiointia, yhteistoimintaa vaativissa ja erityistilanteissa sekä kaluston ja tilojen yhteiskäyttöä. HARVA-työryhmä jätti tänään torstaina 17.2. raporttinsa sisäasiainministeri Anne Holmlundille.
Viranomaisten välisellä yhteistyöllä varmistetaan harvaan asuttujen alueiden turvallisuuspalvelujen saatavuutta
HARVA-työryhmä ei ehdota muutoksia viranomaisvastuisiin. Raportissa korostetaan, että jokaisella viranomaisella on omat lakisääteiset tehtävänsä, joista jokainen vastaa kaikissa turvallisuustilanteissa. Vastuuviranomaista voidaan kuitenkin tukea tehtävien hoitamisessa tilanteen niin vaatiessa. Muiden viranomaisten tuki ei korvaa vastuuviranomaisen voimavaroja, vaan täydentää niitä. Yhteistoiminnalla pystytään parhaiten vastaamaan harvaan asuttujen alueiden turvallisuuspalveluiden varmentamisen haasteisiin.
Yhteisen tilannekuvan tarpeet on huomioitavatulevien tieto- ja viestijärjestelmien kehittämisessä
Viranomaisten yhteistoiminnan suunnittelu ja tilanteisiin varautuminen edellyttävät yhteistä arviota turvallisuustilanteesta ja siihen liittyvistä riskitekijöistä sekä tietojen vaihtoa eri viranomaisten toimintamahdollisuuksista. Yksittäisten tilanteiden tehokas hoitaminen taas edellyttää yhteistä reaaliaikaista tilannekuvaa viranomaisten käytettävissä olevista resursseista, niiden sijainnista sekä toiminta-alueen tapahtumista. Yhteinen tilannekuva voidaan työryhmän mukaan toteuttaa teknisesti tieto- ja viestijärjestelmien avulla. Poliisi, tulli ja rajaviranomaiset ovat jo ottaneet yhteisen tilannekuvan pääsääntöisesti käyttöön viime vuoden lopulla.
Jatkossa yhteisen tilannekuvan sekä hälytys- ja johtamisprosessien kehittämistarpeet tulee huomioida viranomaisten omien ja yhteisten tieto- ja viestijärjestelmien kehittämisessä sekä hätäkeskuksen ohjeistamisessa.
Lähimmän partion hälyttäminen apuun on keskeisin edelleen kehitettävä toimintamalli
Harvaan asutuilla alueilla asuvien ihmisten kannalta lähimmän partion hälyttäminen mahdollisimman nopeasti apuun onnettomuuspaikalle tai muihin vastaaviin tilanteisiin on työryhmän mukaan keskeisin edelleen kehitettävä toimintamalli. Lähimmän partion periaatteen toiminta-ajatus on, että tehtävään vastuuviranomaisen päätöksellä hälytetty lähin sopiva viranomaispartio vastaa tapahtumapaikalla ensitoimenpiteistä siihen saakka kun vastuuviranomainen ottaa tilanteen hoidettavakseen.
Ensivastetoimintaa laajentamalla pienennetään potilaan tavoittamisviivettä harvaan asutulla alueella
Ensivastetoiminnalla tarkoitetaan tehtävään varustettujen ja koulutettujen viranomaispartioiden tai muiden toimijoiden hälyttämistä äkillisesti sairastuneen tai loukkaantuneen potilaan luo tavoittamisviiveen lyhentämiseksi sekä näiden partioiden antamaa hätäensiapua terveystoimen kanssa tehtyjen sopimusten mukaisesti. Ensivastetoiminta lisää merkittävästi avuntarpeessa olevan kansalaisen selviytymismahdollisuuksiaesimerkiksi sydänpysähdystilanteessa.
Harvaan asutun alueen ensivastetoimintaa tulisi työryhmän mukaan kehittää terveystoimen johdolla osana ensihoitopalvelun järjestämistä. Kehittämisessä tulisi huomioida HARVA-hankkeessa saadut kokemukset. Ensivastetoiminnan perusteet on säädetty 1.5.2011 voimaan tulevassa terveydenhuoltolaissa.
Yhteispartiointi lisää viranomaisten näkyvyyttä harva-alueella
Pohjois-Karjalassa ja Lapissa toteutetut kokeilut ovat osoittaneet, että viranomaisten yhteispartioinnilla kyetään muodostamaan toiminta-alueille partioita, jotka kykenevät laaja-alaisiin turvallisuustehtäviin. Yhteispartioita käytetään ennalta ehkäiseviin tehtäviin ja valvontatehtäviin siten, että toiminta tuottaa lisäarvoa kaikille siihen osallistuville viranomaisille. Yhteispartioissa vastuu yksittäisen tehtävän hoidosta kuuluu sille viranomaiselle, jonka varsinaiseen toimialaan tehtävä kuuluu. Voimavaroja yhdistämällä kyetään lisäämään partioinnin kattavuutta.
Yhteispartiointiin liittyen tulee kuitenkin selvittää ja ratkaista kokeilun aikana esille nousseet toimivaltakysymykset. Lisäksi yhteispartioinnin suunnittelussa ja toteutuksessa tulee huomioida koulutus- ja työturvallisuusasiat.
Vaativiin ja erityistilanteisiin liittyvällä yhteistoiminnalla ja sen harjoittelulla varmistetaan tilanteiden hallintaan liittyvä sujuva yhteistoiminta ja varmistetaan kyky vastuuviranomaisen tukemiseen erityisesti pitkäkestoisissa tilanteissa.
Kaluston ja tilojen yhteiskäyttö lisää työryhmän mukaan toiminnan kustannustehokkuutta. Toisen viranomaisen kalustoa ja tiloja voidaan tarvittaessa hyödyntää yksittäisissä harvaan asutun alueen tehtävissä, jolloin oman vastaavan kaluston hankkiminen ei ole tarpeellista. Yhteistoiminnalla lisätään viranomaisten tietoisuutta toistensa resursseista. Varsinainen kaluston käyttöön pyytäminen virka-apupyyntömenettelyllä on työryhmän mukaan toimiva ratkaisu.
Valtakunnalliset toimintamallit käyttöön harvaan asutuilla alueilla yhteistyöllä ja tulosohjauksella
HARVA-työryhmä ehdottaa, että valtakunnalliset viranomaisyhteistoimintamallit otettaisiin käyttöön valtiovarainministeriön, sosiaali- ja terveysministeriön ja sisäasiainministeriön hallinnonaloilla tulosohjauksen avulla. Näin varmistettaisiin myös toimenpiteiden seuranta. Lisäksi yhteistoiminnan edistäminen edellyttää asian käsittelyä yhdessä kuntaorganisaatioiden erityisesti pelastus- ja terveystoimen sekä Suomen Kuntaliiton kanssa.
Harvaan asuttujen alueiden viranomaisyhteistoimintakäytänteiden levittämisessä voitaisiin hyödyntää myös aluehallintovirastojen osaamista ja yhteistoimintaverkostoja. Hankkeen tuloksia sekä niiden alueellisia hyödyntämismahdollisuuksia tulisi tarkastella mm. aluehallintovirastojen valmiustoimikunnissa osana alueellista yhteistoimintaa.
HARVA-hanke toteutettiin Pohjois-Karjalassa raja-alueilla ja Lapin harvaan asutuilla alueilla. Työryhmä ehdottaakin, että valtakunnallisia toimintamalleja kokeiltaisiin paikalliset olosuhteet huomioiden myös Sisä-Suomen harvaan asutuilla alueilla.
Operatiivisen yhteistyön kehittäminen harvaan asutuilla alueilla -raportti löytyy kokonaisuudessaan osoitteesta www.intermin.fi/suomi/kertomukset
Lisätietoja: valmiuskoordinaattori, HARVA-työryhmän puheenjohtaja Jarkko Alén, SM, 071878 8403, eversti, Pohjois-Karjalan alueellisen yhteistyöryhmän puheenjohtaja Tero Kaakinen, Pohjois-Karjalan rajavartiosto, 071872 3000, ensihoidon vastuulääkäri Susanna Wilen, P-KSSK, 050387 7942, pelastusjohtaja Jorma Parviainen, Pohjois-Karjalan pelastuslaitos, 013 267 7111, apulaispäällikkö Pentti Nurminen, Pohjois-Karjalan poliisilaitos, 0500 132 597, liikkuvan tullivalvonnan aluepäällikkö Jari Timonen, 040332 7917, eversti, Lapin alueellisen yhteistyöryhmän puheenjohtaja Jarmo Vainikka, Lapin rajavartiosto, 071 872 5001